Seks, Drugs en Rock 'n' Roll in de Gouden Eeuw
Door: Benjamin Roberts
In de 17e eeuw beleefde Nederland een glorieuze vrije periode, waarin van alles kon en gebeurde.
Jaar: 2014
Uitgever: Amsterdam University Press
ISBN: 9789089646996
Een land vol met jonge mensen…
In de 17e eeuw beleefde Nederland een glorieuze vrije periode, waarin van alles kon en gebeurde. Er werden veel kinderen geboren, die een nieuwe moraal hadden, heel anders dan van hun puriteinse ouders. Dat werd bevorderd door de komst van het drukwerk en de verspreiding van liederen en gedichten over de liefde.
Van heinde en verre werden jonge mannen uit andere landen naar de Nederlandse universiteit gestuurd, vanwege de mogelijkheden om hier te studeren. Soms gingen hun ouders mee verhuizen, uit angst dat hun kroost in problemen kwam. En daar hadden ze goeie redenen voor…
Dat studenten vroeger al van drank en vrouwen hielden, was me bekend. Dat ze een bijzonder recht hadden om een wapen te dragen en nogal eens voortijdig dood gingen aan een duel of de gevolgen van syfilis of drank, was nieuw voor me. Onze huidige generatie jonge mannen is beslist een stel lieve kleuters vergeleken met de langharige wilde groep jongeren uit de Gouden Eeuw!
Nonmonogaam gedrag was voor jonge mannen in de Gouden Eeuw vrij normaal. Ook vrouwen hadden een zekere vrijheid, al moesten ze oppassen om niet zwanger te worden zonder getrouwd te zijn. De meest gebruikelijke plek in de stad voor jonge mannen en vrouwen om elkaar tegen te komen was op de kermis. Op het platteland was het ‘nachtlopen’ een manier om elkaar te verkennen. Een jonge vrouw mocht het raam van haar slaapkamer open laten staan, zodat er naast frisse lucht ook een minnaar binnen kon komen. Hij moest dan wel bovenop de lakens blijven liggen en zij eronder. Zo konden ze elkaar verkennen. Er ontstond verder een nieuwe literatuur waarin emoties op een andere manier geduid werden, met onder meer de liefdesgedichten van Bredero. Liedboekschrijvers verwoordden de ervaringen en tegenslagen die jongeren moesten meemaken om een ideale liefdespartner te vinden.
In de 16e en het begin van de 17e eeuw bestond er een open houding ten opzichte van seksualiteit. Mensen gingen eigenlijk een stuk vrijer om met elkaar dan nu. Het was bijvoorbeeld normaal om naakt samen in één bed te slapen, voor mensen van dezelfde sekse en soms ook met iemand van de andere sekse. Niemand zocht daar meteen wat achter.
Tegen het eind van de 17e eeuw veranderde dit. Er ontstond een nieuwe seksuele moraal, waarbij het normaler werd om seksualiteit en lichamelijkheid te verbergen. Benjamin Roberts laat met behulp van uitspraken van Cats zien dat dit onder meer te maken had met het risico van syfilis. Jonge mannen werd de weg gewezen naar een (monogaam) huwelijk, waarin zij hun seksualiteit veilig konden uitleven. Openlijke nonmonogamie werd steeds meer afgewezen en verdacht gemaakt.
Eind 17e eeuw kampte Nederland met tegenslagen op economisch en militair gebied. De jonge republiek raakte verzeild in oorlogen met Engeland en verloor een belangrijk deel van de koloniën. Dit betekende een comeback van het puritanisme. Moraalridders vonden een voedingsbodem voor eerherstel van de monogame huwelijksmoraal. De tegenslagen werden geïnterpreteerd als een teken van Gods toorn. Het beeld werd neergelegd dat de losbandigheid van de jongeren de oorzaak was van alle ellende. Zij dronken teveel, ze waren promiscue en ze lazen vieze boekjes. Deze moraal luidde een nieuw tijdperk in waarin seksualiteit meer verborgen moest worden en het monogame huwelijk dé plek was voor liefde en erotiek.
Het boek is onderhoudend en vlot geschreven. Verwacht niet teveel diepgang, maar ook geen zware kost. Laat je gewoon verrassen en amuseren door de inkijkjes die de auteur geeft, met behulp van teksten, citaten en oude afbeeldingen.
Overigens vind ik de Gouden Eeuw alles bij elkaar een interessante periode. Een parallel met de seksuele revolutie in de moderne tijd (sixties) ligt mijns inziens erg voor de hand. Ook in onze moderne tijd vanaf 1968 een nieuwe golf van jongeren, babyboomers na de oorlog, die met hun vrijere moraal, hun eigen cultuur en hun eigen idealen heel anders met liefde en seksualiteit omgingen dan hun ouders. Niet voor niets gebeurde dat in een tijdperk van economische voorspoed en veel mogelijkheden. De tolerantie voor open relaties nam toe, ook in ons land. Begin jaren ’80 hebben we te maken gehad met een recessie en ook een vergelijkbaar herstel van de norm van monogamie. Mogelijk heeft de ontdekking en opkomst van Aids daarbij dezelfde rol gespeeld als de verspreiding van syfilis in de 17e eeuw. Stof tot nadenken…..
