Na het opstellen van zoveel portretten van beroemde nonmono’s is het tijd voor een reflectie. En ook wat herijken van gangbare beelden….Het levert wat ongemakkelijke plaatjes op.
De vrije geesten van vroeger
Afgelopen jaren heb ik de levens van een aantal beroemde non-monogamisten en polyamore mannen en vrouwen bestudeerd. Om er portretten van te maken, op deze site. Fascinerende stuff! Ik streef ernaar om persoonlijke schetsen te
maken waarin deze nonmonogamisten tot leven komen in hun opvattingen over (open) relaties en hun hoogte- en dieptepunten. Er zitten eigenzinnige originele geesten bij. Naast mensen met minder scrupules. En zeker nonmono’s die zowel ethisch áls onethisch handelen.
Ik lees stukjes van dagboek, krantenknipsels, zie oude films en hoor getuigenissen van leeftijdgenoten of kinderen. Het duizelt me soms, na deze verhalen. Ik geniet vaak mee vanwege de levenslustige wijze van met liefde omgaan. Anderzijds stoten sommige verhalen me soms wat af. Het is niet allemaal zwart-wit. In één en hetzelfde portret kom ik moedig optreden tegen, naast gelieg of bedrog. Er zijn heel veel grijstinten….En ik betrap mezelf op nieuwe gedachten en interpretaties.
Stel dat…. Lady Di wat meer openminded was geweest
Vroeger heb ik het beroemde boek van prinses Diana gelezen, vlak nadat ze dit had gepubliceerd. Over haar leven en relatie met Charles. Ik herinner me dat ik meeleefde met de ervaringen van die verlegen jonge vrouw die zich gemangeld voelt aan het Britse Hof en zich gekwetst voelt door de ontrouw van haar man. Als ik nu het verhaal herlees en de hele story overzie vanuit een polyamoor standpunt, zie ik iets heel anders. Diana lijkt grote moeite te hebben om overstijgend naar zichzelf en haar echtgenoot te kijken. Ze is net zo min eerlijk als Charles en liegt als dat beter uitkomt. Diana heeft nog tijdens haar huwelijk al een hele serie vluchtige affaires waarvoor ze een excuus zoekt in de relatie die Chales met Camilla heeft. Ze dankt nogal wat van deze mannen af. Eigenlijk is bijna niemand goed genoeg voor Diana en blijft ze maar gekwetst en verwijtend naar Charles. Ze groeit er niet overheen.
Terwijl Charles eigenlijk de meest ‘trouwe’ lijkt, als ik de verhoudingen en het type relaties van beiden vergelijk. Getalsmatig en qua relatiegedrag naar andere geliefden. Eigenlijk heeft hij maar één minnares op wie hij verkikkerd is en met wie hij ene gelijkwaardige relatie aangaat. Hij komt een stuk sympathieker over op me dan vroeger. Het lijkt erop dat hij graag zowel de relatie met Diana als met Camilla had willen houden. Voor hem is het aanvullend om naast de relatie met zijn mooie gevoelvolle moeder van zijn kinderen ook een relaxte ontspannen jeugdvriendin te hebben. Met wie hij gezellig lachen kan. Wie weet was Charles de betere polyamorist van hen beiden? En is Diana gewoon niet in staat om de waarde te zien van liefde in meervoud. Diana was natuurlijk nog erg jong, had sowieso weinig ervaring met relaties. Niemand die haar hielp om uit haar strakke romantische monokader te komen…
Wat als het haar gelukt was om dat wel te doen? Mijn fantasie slaat op hol van deze gedachte! Stel dat Lady Di haar Charles ruimte had gegeven en zichzelf ook een lieve vriend naast haar huwelijk had gepermitteerd. Een polyamore King en Queen van Engeland. Wat een bijzonder voorbeeld had dat kunnen zijn…je zou er haast een film over maken 😉 in plaats van dit portret.
Simone en Jean-Paul, Liaisons Dangereuzes
Heel anders is mijn ervaring met het herlezen van de verhalen van Sartre en De Beauvoir. Simone was ooit een morele reddingsboei, toen ik jong was en naar voorbeelden zocht van sterke onafhankelijke vrouwen. Ik heb haar ‘Tweede Sekse’ (een dikke pil) gelezen. Toen was dat een boek dat mijn bewustzijn als vrouw enorm verrijkte. Haar relatie met Jean-Paul leek het schoolvoorbeeld van een vrije liefdesrelatie. Twee mensen die elkaar niet bezitten, hoe bijzonder was dat niet!
Maar ik kom bij mijn polyonderzoek terecht in documenten en verhalen over alle relaties en affaires die ze beiden hadden. De meeste hiervan hebben ze zelf naar buiten gebracht, met hun dagboeken en biografieën. Ze hadden een uitgebreide ‘familie’ van vluchtige contacten. Vooral Jean-Paul, die een uitgesproken versierder was, dol op de kick van zijn veroveringen. Hij was bereid om 2 jaar te besteden aan de verovering van een geliefde, tot ze zich overgaf. Dan duurde de seks vervolgens niet langer dan drie kwartier. Het had allemaal een snelle en wat koele afloop. De meest ‘gelukkige’ vrouwen mochten nog een tijdje rouleren in het circus van contacten die hij op afgemeten tijden bezocht. Hij zorgde dat ze niet meer dan 10 minuten van hem vandaan woonden, dat was erg gemakkelijk. Af en toe huurde hij een nieuw appartementje waar hij een volgende vrouw neerzette. Ze wisten dat natuurlijk niet van elkaar, dat zou alleen maar vervelend zijn voor Jean-Paul.
Jean-Paul is grotendeels eerlijk naar Simone (ook niet altijd trouwens) maar vindt het geen enkel punt om tegen zijn minnaressen te liegen. Hij krijgt ze in bed met vleiende praatjes waar hij niets van meent. Hij schept erover op in zijn brieven aan Simone hoe goed hij ze om de tuin weet te leiden en geeft recensies over hun uiterlijk en prestaties. En dat voor iemand die er tamelijk hoogdravende filosofische ideeën op na houdt, over existentiële vrijheid enzo!
Simone is zijn partner in crime, hoewel ook met enige tegenzin. Waarschijnlijk had ze Jean- Paul toch liever voor zichzelf gehouden, maar ze realiseert zich dat hij dan gewoon aldoor vreemd zal gaan buiten haar om. Met Simone sluit Jean-Pierre het beroemde Liefdespact waarin ze beloven eeuw bij elkaar te blijven en elkaar op de eerste plaats te stellen. Maar wel verhoudingen met anderen aangaan en elkaar daarover vertellen. Ze zullen eerlijk zijn naar elkaar en elkaar laten meegenieten. Jean- Paul houdt zich meestal aan de afspraak. Het is voor hem heel handig dat hij een belangrijk relatie met Simone blijft houden. Dat geeft hem de legitimatie om de jonge minnaressen in bedwang te houden en om die na een tijdje af te danken. Want tja, Simone stelt zo haar eisen….zegt hij. Daar kunnen zijn jonge maîtresses niet tegenop. Morrend accepteren ze de nederlaag en druipen af.
Simone is degene die vrouwen verleidt en naar Jean-Paul doorschuift. Vaak jong en in kwetsbare situaties. Met een jonge Joodse vrouw hebben ze allebei een korte verhouding, maar begin van de oorlog laten ze haar vallen om niets meer van zich te laten horen. Er is een hele serie gebroken harten terug te vinden in het spoor van dit beroemde liefdespaar. De erotische relatie van Sartre en De Beauvoir stopt tegen het eind van de oorlog. Er is weinig passie meer tussen hen. Het is alsof zij via de seks met anderen, vaak in een menage á trois, hun onderlinge relatie overeind weten te houden.
Simone zoekt het qua passie ook elders. Zij wil niet met haar Amerikaanse vriend Nelson Algren trouwen. Ze verzwijgt voor Nelson dat Sartre in die periode een huwelijksaanzoek doet aan één van zijn meer serieuze minnaressen. Want ze gebruikt haar relatie met Sartre om Nelson op afstand te houden. Ze zegt dat ze Sartre niet in de steek kan laten en wijst Nelsons aanzoek af. Intussen heeft Simone toch best last van jaloezie op de stoet van jonge vrouwen die het bed met Sartre deelt. Maar hun Liefdespact staat geen jaloezie toe. Ze zwijgt erover in de openbaarheid en lijdt in stilte. Is dit liefde of is het geestelijke afhankelijkheid?
Dat Simone en ook Jean-Paul er geen enkel probleem mee hebben om in detail te beschrijven wie wat met wie doet, maakt dat nogal wat afgedankte minnaars en minnaressen zich later behoorlijk te kijk gezet voelen. Schending van hun privacy heeft ‘existentialistische literatuur’ opgeleverd. Er zit een pijnlijk contrast tussen verheven idealen over ‘elkaar niet bezitten’ en de machtsongelijkheid ten opzichte van secundaire en tertiaire relaties en verhoudingen.
Vita Sackville-West, romantische rebel en hartenbreekster
Vita Sackville is een geweldige ontdekking voor me. Haar relaties met mannen en vrouwen zijn vurig en een aantal gaan diep. Er is sprake van ‘amorie’. En dan zijn zowel zij als haar man beiden bi en ze zijn open hierover.
Bij nader lezen kom ik tot de ontdekking dat die openheid er niet meteen was, in het begin van hun huwelijk. Via en Harold hebben er een behoorlijke tijd over gedaan om eerlijk te worden over de relatie en verhoudingen buiten hun huwelijk. Harold is bang dat zij van hem weg zal gaan. Die onzekerheid maakt dat Vita voorzichtig is met vertellen. Pas op latere leeftijd is er meer vertrouwen. Ook hier: grijstinten in de principes van polyamorie.
Verder presenteren Vita en Harold zich naar buiten toe als het model-mono-huwelijk, waar wel wat op af te dingen is. Zij laten zich portretteren door de BBC en spreken bijzonder wijze woorden over de ingrediënten voor een succesvol huwelijk. Was hun huwelijk succesvol? Ergens vast wel, ze waren erg gehecht en loyaal naar elkaar. Mogelijk was het belangrijkste ingrediënt wel hun vermogen om het huwelijk in de loop van de jaren om te zetten van een relatie van twee vreemdgangers in een relatie van twee mensen die elkaars relaties met anderen konden verdragen.
Anais Nin, bigamiste én polyamoriste
De dagboeken van AnaIs Nin laten zich lezen als een trein van intieme belevenissen. Prachtig dat ze haar relatie met Henry Miller en June zo open en gevoelvol kan beschrijven! Een ware polyamore relatie, volgens alle ethische principes. Met toestemming, eerlijk, transparant. You name it, she did it. Hoewel ik me afvraag of haar echtgenoot Guiler er weet van had. Waarschijnlijk niet of maar beperkt.
Ik raak wat van mijn stuk door het gedeelte dat erna komt, in het latere levensverhaal. Anais blijft haar leven lang getrouwd met Guiler, een wat saaie Zwitser in haar verhalen, die ze als jonge vrouw ontmoette. Anais Nin wil hem toch niet wil kwetsen met een scheiding, zegt ze tegen intimi. Maar ze trouwt dan wel met een Amerikaan en is dus bewust met twee mannen getrouwd (!). Dat niet voor eventjes, maar wel meer dan 20 jaar!! Dat is nog eens andere koek dan ‘ik hou van twee mannen’…Dit is : ‘Ik trouw twee mannen”, maar ze mogen het van elkaar niet weten.
Anais organiseert een heel systeem om te zorgen dat haar eigenaardige leven met twee echtgenoten voor deze mannen verborgen blijft. Inclusief een ‘Lie Box’, waarin ze precies optekent wat ze tegen wie heeft gezegd. Je zal je maar een keer verslikken in zo’n leugentje als je slaperig aan de ontbijttafel zit! Een meute mensen werkt er nog aan mee ook. Die sturen brieven door, zodat de echtgenoot waar ze verblijft geen weet heeft van de correspondentie met de andere, die denkt dat ze op reis of op vakantie is. Wat een portret...
Ik word er Spaans benauwd van als ik het lees. Wat een bizarre story! Hoe krijgt ze het voor elkaar? En ze was toch zo vrijgevochten? Kon ze dit niet gewoon met eerste man en nieuwe man bespreken? Of was Anaïs meer een schrijver in woorden dan een communicator real life? Zag ze op tegen het gesprek? Was ze bang voor de reacties, als ze ging scheiden?
Van vroeger naar nu
Ik snap best dat de oude non-monogamisten bij tijd en wijle wat minder eerlijk waren dan je misschien zou wensen. Seks buiten het huwelijk was toen een zwaar taboe. De kans op sociale veroordeling was enorm. Niet voor niets vind ik bij onderzoek de meeste nonmon0-voorbeelden uit de wereld van de kunst, literatuur, de linkse en emancipatoire bewegingen, zoals socialisme, feminisme en communisme. Daar was de cultuur wat vrijer en was er minder kans om een outcast te worden. In enkele gevallen is te zien dat non-monogamie een direct rebelleren is van iemand tegen de gevestigde cultuur.
Er lijkt veel verbeterd ten opzichte van toen. Vrouwen zijn veel vrijer en zelfstandiger – hoewel ook niet altijd volledig (denk aan economische zelfstandigheid bij deeltijdbanen of geen werk). Er is tegenwoordig een grotere tolerantie voor eigen keuzes op liefdesgebied.
Toch leven we nog steeds in een samenleving en cultuur die het monogame als ideaal neerzet in films, in wetgeving, in erfrecht. We hebben wat meer te kiezen en wat meer vrijheid om ons eigen gang te gaan. We worden minder zwaar bestraft. Gelukkig hebben we dan ook wat meer ruimte om ethisch om te gaan met elkaar, als we meerdere liefdes hebben.
Er is het noodzakelijk ‘leerproces’ van polyamorie. We moeten leren omgaan met liefde in meervoud. We hebben vaardigheden én ervaring nodig. Zichtbaar in de mislukte polyamorie van Charles en Diana en de geslaagde versie bij Vita en haar man. Charles en Diana verzanden in de ruzies en het escaleert. Daar waar Vita en Harold na verloop van tijd en pas na jaren elkaar leren begrijpen. Je moet het maar met elkaar willen aangaan….
Niet elkaars bezit, wel gevoelig voor machtsverschil
Pijnlijk is de kwestie van de machtsongelijkheid, die zo zichtbaar wordt in de manier waarop Simone en Jean-Paul met jonge vrouwen omgingen. Natuurlijk komen machtsongelijkheden en afhankelijkheden net zo goed in monorelaties voor. Maar in het land van polyamorie zijn de risico’s zeker aanwezig. Verschil in leeftijd, inkomsten, aantrekkelijkheid, persoonlijke kracht, assertiviteit… het zijn dit soort verschillen die kunnen maken dat de kwetsbare mensen onder ons het onderspit delven ten opzichte van de ‘rijker’ bedeelde groep. Nog steeds kan iemand die zich emotioneel niet openstelt een serie gebroken harten achter laten van mensen die dat wel doen.
Hoewel iedereen naar mijn idee vrij is om elke vorm van seks te beleven die hij/zij wil, met wie dan ook, vind ik dat bij elke vorm van erotiek een soort ethisch besef nodig is van gevolgen voor de ander. Met name als er kans is op pijn en schade. Dat geldt voor polyamorie net zo goed als voor monogamie. We zijn zeker niet elkaars bezit. We zijn ook niet elkaars wegwerpspeeltje….
En geniet verder van die bonte stoet die ons voorging, in de Hall of fame van Nonmonogamie!
